Molens en hoeves

Het huidige complex van de watermolen Pitsaer dateert van 1861-1863 met uitzondering van het woonhuis dat van 1882 dateert. Het is een gesloten hoeve- molencomplex met een toegangsgebouw, een woonhuis, stallen en opslagplaatsen aan weerszijden van een binnenkoer. De watermolen staat tussen de stallen en het woongedeelte. Tijdens WO I liet Burgemeester Pitsaer in elke woning te Rumsdorp een lamp plaatsen die haar stroom ontving vanuit de molen.

De ‘Koningsmolen’ van Eliksem is een uniek voorbeeld van een watermolen in combinatie met een oude brug, vierkant hoeve en cichoreifabriek met ast. De naam dateert wellicht uit de tijd dat Eliksem tot de Spaanse kroon behoorde. De molen behoorde toe aan de edele familie van Winde en Wange. In een turbinekamer naast de sluis bevindt zich de waterturbine met verticale as. Deze turbine is, samen met de gerestaureerde Girardturbine van de molen van Neeroeteren, uniek in Vlaanderen. De Getebrug is een stenen brug uit 1530 met twee bogen die werd gebouwd door Pieter Scherx. Ze vormt een onverbrekelijk geheel met de molensite.

De oude graanwatermolen is vernoemd naar een Frankisch Vrijheer Ruffert. In de 13e eeuw werd hij reeds beschreven. De watermolen heeft gedraaid tot 1966. Tegenwoordig is de oude watermolen volledig heringericht als streekbezoekerscentrum. Het historisch belang van de stad wordt er op een aanschouwelijke manier voorgesteld en de volledig intact gebleven maalinrichting wordt er tentoongesteld. Naast het molengebouw staat er nog een molenaarswoning. Deze voormalige villa ‘van de Weyer’ werd tussen 1872 en 1877 gebouwd door Victor Roskam en Charles van de Weyer. In 1973 kocht de Provincie Brabant het 2.5ha grote domein en liet de molen restaureren. In 2003 werd het molengebouw aangekocht door de Stad Landen.

De Janshove is een vierkantshoeve met gesloten aanleg. De eerste vermelding dateert uit 1113. Tot in 1790 was de hoeve in het bezit van de Orde van Malta. Het gebouwencomplex dateert grotendeels uit de 18de en 19de eeuw en omvat een boerenhuis, een grote schuur, stallen, een molen en een smidse. Op het uiteinde van het domein staat de neogotische kapel uit ca 1870. Enkele meer recente bijgebouwen vervolledigen het geheel. Het typische Haspengouwse herenboerenpark van ca 2ha werd ook als beschermd landschap erkend.

In Walshoutem worden ook de gesloten hoeves aan de Bormansstraat 46 en 48, de Walshoutemstraat 74 en de Walhostraat 41 als monument beschermd. Ook de Sint-Petrushoeve en de hoeves aan de Dorpstraat 13 en de Lindestraat 78 in Attenhoven zijn als beschermd monument erkend.